AKADEMIA FILMU DOKUMENTALNEGO CZ. 1
semestr zimowy 2024/25 - zajęcia online

16 PAŹDZIERNIKA 2024 - WERNER HERZOG. RADYKALNY MARZYCIEL

Werner Herzog: Radical Dreamer, reż. Thomas von Steinaecker, 2022, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Kanada, 90 min.

Mistrz kina, artysta, poeta, poszukiwacz prawdy, podróżnik w kolonialnym hełmie, marka, mem, aktor, oryginał nie do podrobienia, przepowiadacz katastrofy, legenda... Werner Herzog. Nikt nie potrafi opowiadać historii tak jak on, ale historia o nim jest równie fascynująca. Przeciągnął 320-tonowy parowiec przez górę w Peru, poddał aktorów hipnozie, rozmawiał z mordercami w celach śmierci. Gdy przegrał zakład, ugotował i zjadł swojego buta. Człowiek, który użyczył swojego głosu Simpsonom, grał w blockbusterach takich, jak „Mandalorian” i przeszedł na piechotę z Monachium do Paryża, aby nie dopuścić do samobójstwa krytyczki filmowej, którą podziwiał. Takie historie zrobiły z Herzoga kultową postać na całym świecie.

Dokument skupia się na jego drodze artystycznej. W filmie, oprócz pokazywanych po raz pierwszych archiwaliów i wywiadów, pojawiają się wypowiedzi Nicole Kidman, Chloé Zao, Patti Smith, Christiana Bale’a, Roberta Pattinsona oraz żony artysty – Leny Herzog i jego brata. Dają głębokie spojrzenie na jego życie codzienne. Fragmenty filmów Herzoga wprowadzają w klimat na granicy szaleństwa, a wszystko to daje wyczerpujący portret ikony kina – reżysera, który zawsze kierował się swoimi marzeniami i nigdy się nie poddawał. 

Pytanie do filmu: Możesz zaproponować Wernerowi Herzogowi wspólną wyprawę w celu nakręcenia filmu dokumentalnego. Dokąd (Gdzie jeszcze nie był!)? Co Herzog powiedziałby o tym miejscu w swojej narracji?

23 PAŹDZIERNIKA 2024 - KRET W KOREI

The Mole, reż. Mads Brügger/Norwegia, Dania, Wielka Brytania, Szwecja, 2020, 120 min.

Film, kręcony potajemnie przez ponad dekadę, jest najbardziej niepokojącą historią naszych czasów. Pozostawia widza z poczuciem, że świat nigdy nie będzie już wyglądał tak samo. Nawet najlepszy hollywoodzki scenarzysta by tego nie wymyślił. 10 lat temu do Madsa Brüggera („Ambasador”, „Kto zabił sekretarza generalnego ONZ?”), przyszedł niejaki Ulrich Larsen, bezrobotny szef kuchni utrzymujący się z renty. Oznajmił mu, że chce szpiegować wewnątrz struktur powiązanych z Koreą Północną. W ciągu kolejnej dekady Larsen infiltruje The Korean Friendship Association (KFA), organizację sprzyjającą reżimowi Kim Dzong Una. Udaje mu się zdobyć zaufanie jej przywódców, dzięki czemu odkrywa szokujące fakty. Kto by pomyślał, że Korea Północna jest światowym producentem broni i narkotyków? Larsen jedzie w delegację do Pyongyang, a następnie trafia na wyspę w Ugandzie, gdzie Koreańczycy przekonują jego oraz podstawionego przez Brüggera fałszywego inwestora z Danii, że pod wodą można zbudować fabrykę produkującą broń i narkotyki. A wszystko pod przykrywką tworzenia luksusowego kompleksu hotelowego. Przez cały ten czas towarzyszą im jawne i ukryte kamery. 

Pytanie do filmu: Wymyśl temat/pomysł na film, który Mads Brugger i jego “agent” mogliby zrealizować w Polsce 2024 roku.

30 PAŹDZIERNIKA 2024 - SWATKA ISIS

The Matchmaker, reż. Benedetta Argentieri, 2022, Włochy, 91 min.

Tooba Gondal to osławiona brytyjska dżihadystka. W wieku zaledwie 20 lat wyjechała z Londynu I dołączyła do Państwa Islamskiego. Zyskała popularność na całym świecie jako „swatka ISIS” po tym, jak zwerbowała mnóstwo kobiet z Zachodu, które poślubiły bojowników. W latach 2014-2017 aktywnie wspierała dżihadyjską propaganda na portalach społecznościowych. Potem zniknęła na dwa lata, a następnie została sfilmowana w 2019 roku w Raqqa, w Syrii przez reżyserkę filmu I niezależną reporterkę Benedettę Argentieri. Potem znów ślad po niej zaginął. Film pokazuje prawdziwą twarz Tooby, uważającą się za kobietę, która zakochała się w niewłaściwym mężczyźnie. Nie poczuwa się do odpowiedzialności za swoje czyny. Jej wersja wyraźnie gra z seksistowskim spojrzeniem na kobiety w dżihadzie, postrzegane jako zabawki w rękach mężczyzn, a nie aktywne uczestniczki wojny. Czy Tooby jest rzeczywiście tylko miłą, inteligentną I uległą dziewczyną, jaką możemy obejrzeć na ekranie? A może to jednak brutalna I świadoma ekstremistka? Film unaocznia ciekawą refleksję na temat islamskiej świętej wojny widzianej z perspektywy kobiet należących do kalifatu, bojowników I katów. Ujawnia jeden z najbardziej złożonych I niebezpiecznych problemów naszych czasów: prawdziwą władzę I fascynację, jaką ISIS wywiera na umysły młodych ludzi Zachodu, zwłaszcza kobiet. Jest też psychologicznym starciem pomiędzy Toobą Gondal, a reżyserką filmu, która próbuje dowiedzieć się w jakim stopniu bohaterka była zaangażowana w werbowanie kobiet, aby dołączyły do Państwa Islamskiego. Gondal, przynajmniej na samym początku filmu, niczym wyszkolona pokerzystka, stara się stworzyć fikcyjną rzeczywistość, którą chciałaby omamić odbiorców filmu.

Pytanie do filmu: Dziennikarz w XXI wieku - przywołaj swój autorytet i uzasadnij, dlaczego to wiarygodna postać.

6 LISTOPADA 2024 - EPICENTRUM

Epicentro, reż. Hubert Sauper, 2019, Australia, Stany Zjednoczone, Francja, 107 min.

Fale rozbijające się o falochron na brzegu morza – ten dramatyczny obraz oddaje ducha miejsca, które przetrwało dziesięciolecia presji zewnętrznej. Na ulicach Hawany mieszkańcy w każdym wieku dzielą się przed kamerą swoimi opiniami na temat życia w skolonizowanym kraju, a także wewnętrznej wolności, jakiej doświadczają pomimo surowych sankcji. Nominowany do Oscara® Hubert Sauper (znany widzom festiwalu z filmów „Koszmar Darwina” i „Jesteśmy waszymi przyjaciółmi”) tworzy wciągający i metaforyczny portret postkolonialnej, „utopijnej” Kuby.

Opisy fal imperializmu, które ukształtowały historię Kuby, pozwalają na głębsze zrozumienie wpływu, jaki wywarł na nią długotrwały ucisk zewnętrzny i towarzyszące mu silne pragnienie niezależności. W 1898 roku, po wybuchu w porcie w Hawanie amerykańskiego krążownika USS Maine, kraj przeszedł spod dominacji hiszpańskiej w amerykańską. W tym samym czasie i miejscu narodziło się potężne narzędzie podboju: kino jako propaganda. Film bada stulecie interwencjonizmu i tworzenia mitów. Pokazuje też niezwykłych mieszkańców Hawany – szczególnie dzieci, które nazywa „młodymi prorokami”. Udowadnia też, że Kuba wciąż jest częściowo zamrożona w czasie, delikatnie zwieszona pomiędzy przeszłością a teraźniejszością.

Pytanie do filmu: Wyobraź sobie, że możesz pojechać z Hubertem Sauperem na dokumentalną wyprawę. Jaki kraj wybierzesz? Dlaczego miałby być ciekawy dla tego właśnie reżysera? Podaj trzy tematy, na które zwróciłbyś jego uwagę.

13 LISTOPADA 2024 - NIEWINNOŚĆ

Innocence, reż. Guy Davidi, 2022, Izrael, Dania, Finlandia, Islandia, 101 min.

Gdy masz 17 lat ostatnią rzeczą, o której marzysz, jest służba wojskowa. W Izraelu jest ona jednak obowiązkowa. Film przedstawia proces militaryzacji izraelskiego społeczeństwa, które od kołyski poddane jest działaniom PR-owym armii. Bohaterkami i bohaterami filmu są młodzi ludzie, którzy przeciwstawili się presji społecznej i administracyjnej. Narrację filmu tworzą ich wzruszające pamiętniki, rodzinne wideo i nagrania ze służby wojskowej, której wielu nie wytrzymuje, bo jest wbrew ich przekonaniom i wyznawanym wartościom. Nie wszyscy wrócą do domu. Film opowiada o indywidualnych i społecznych kosztach militaryzacji społeczeństwa i ostrzega przed ich skutkami.

Pytanie do filmu: “Żadne spojrzenie nie jest niewinne” - odnieś cytat z Susan Sontag do filmu Davidiego i poruszanej przez niego tematyki - nie tylko w kontekście izraelskim.

20 LISTOPADA 2024 - NIE JESTEM TWOIM MURZYNEM

I Am Not Your Negro, reż. Raoul Peck, 2016, USA, Francja, Belgia/, Szwajcaria, 89 min.

Reżyser wykorzystuje niepublikowane dotąd fragmenty niedokończonej książki „Remember This House” Jamesa Baldwina, słynnego afroamerykańskiego powieściopisarza i eseisty, oraz bogaty zasób archiwalnych filmów i zdjęć. W filmie usłyszymy głos Samuela L. Jacksona – narratora opowieści. „Nie jestem twoim murzynem" otrzymał nagrodę BAFTA w kategorii najlepszy film dokumentalny.

Książka i film przedstawiają historie następujących po sobie zabójstw trzech przyjaciół Baldwina: Medgara Eversa, Malcolma X i Martina Luthera Kinga. Baldwin nie dokończył książki przed swoją śmiercią w 1987 roku. Pozostawił zaledwie trzydzieści stron, a spadkobiercy pisarza powierzyli rękopis reżyserowi Raoulowi Peckowi.

Pytanie do filmu: Tworzysz esej filmowy o Polsce 2024/2025. Kto będzie bohaterką/bohaterem? Kto będzie narratorem/ką? Z jakich materiałów medialnych, audiowizualnych, filmowych itp. byś skorzystała? Jaka piosenka pojawi się w finale? Wykorzystaj 3 źródła wideo i jedno muzyczne.

27 LISTOPADA 2024 - 8 MM CUDOWNYCH LAT

The Super 8 Years, reż. Annie Ernaux, David Ernaux-Briot, 2022, Francja, 60 min.

Utkany z filmowych wspomnień portret Annie Ernaux – prozaiczki, feministki, jednej z najważniejszych współczesnych francuskich pisarek, laureatki literackiej Nagrody Nobla w 2022 roku, której powieści zyskały rzeszę oddanych fanów. Film jest subtelną podróżą do rodzinnej pamięci. Został zmontowany z archiwalnych filmów domowych, zarejestrowanych w latach 1972-1981 przez męża Ernaux – Philippe’a, który wszędzie zabiera ze sobą kamerę na 8-milimetrową taśmę. Dzięki narracji samej Annie Ernaux oglądane w filmie materiały archiwalne nabierają nowego znaczenia, a słowa noblistki stają się naszym przewodnikiem po przeszłości. Film jest skarbnicę wiedzy o rodzinie noblistki, a także o kulturze, stylu życia i społecznych aspiracjach burżuazyjnej Francji końca XX wieku. Podróżujemy w czasie przez najważniejsze wydarzenia z życia pisarki: od świąt i rodzinnych rytuałów na francuskich przedmieściach po zagraniczne podróże do Albanii, Egiptu, Hiszpanii i ówczesnego ZSRR. Jesteśmy świadkami momentu ukazania się jej pierwszych książek oraz wchodzenia dorastania synów. Poznajemy najważniejsze polityczne i społeczne wydarzenia tamtych czasów ubarwione komentarzem Ernaux i jej syna Davida, który prowadzi nas przez dekady i – podobnie jak literatura – pozwala nadać sens tajemniczej przeszłości oraz niepewnej przyszłości.

Pytanie do filmu: Albumy rodzinne pełne są skarbów - zaprezentuj jeden z nich (zdjęcie, fragment filmowy) i opowiedz o jego znaczeniu w swoim życiu, ale też na poziomie uniwersalnym.

4 GRUDNIA 2024 - SKRADZIONE CIAŁO

Another Body, reż. Sophie Compton, Reuben Hamlyn, 2023, Wlk. Brytania, USA, 80 min.

Żyjemy w wirtualnym i płynnym świecie. Jedno kliknięcie dzieli nas od innych. Kontaktujemy się ze sobą w każdym momencie i z dowolnego miejsca na Ziemi. Czy jednak to, co widzimy w sieci, jest prawdą? W Internecie istnieją miliony deepfake’ów, a 90% z nich to nieautoryzowana pornografia: pliki audio, wideo lub obrazy, które zostały stworzone przez sztuczną inteligencję i są trudne do odróżnienia od oryginału.

Film opowiada o młodej studentce Taylor (jej tożsamość została celowo zmieniona), która stała się ofiarą deepfake’ów. Pewnego dnia znajduje w sieci film pornograficzny ze swoim udziałem. Policja nie reaguje, a ona nic nie może z tym zrobić. Cyfrowe prawo w tym zakresie nie istnieje. Z pomocą eksperta i koleżanki postanawia zbadać prężnie rozwijającą się internetową kulturę mizoginistycznych geeków, którzy wykorzystują pornograficzne kłamstwa do terroryzowania kobiet. Ustawodawstwo nie nadąża za rzeczywistością, liczba deepfake’ów podwaja się co sześć miesięcy. Ofiary milczą ze wstydu, mają myśli samobójcze, a fałszywe materiały niszczą ich prywatne i zawodowe życie.

Film jest przestrogą na temat niewłaściwego wykorzystania AI. Pokazuje też, jak można zmienić tę samą technologię w narzędzie, które pozwala na odzyskanie skradzionej tożsamości.

Pytanie do filmu: Odnieś się do tematyki filmu, ale zarazem przedstaw swoją własną wersję utworu WELCOME TO THE INTERNET Bo Burnhama (spokojnie: nie musi się rymować i nie musisz jej śpiewać)!

11 GRUDNIA 2024 - NOWA UMOWA SPOŁECZNA

Breaking Social, reż. Fredrik Gertten, Szwecja, 2022, 92 min.

Umowa społeczna jest dziś podważana i zrywana przez elity finansowe i polityczne. Korupcja i rządy kleptokracji, o których coraz częściej słyszymy, niszczą tkankę społeczną, wywołując niepokoje i żądania zmian systemowych. Reżyser prezentuje ludzi, którzy są symbolem zmiany i szansą na odnowienie umowy społecznej. Poznajemy syna zamordowanej maltańskiej dziennikarki – Matthew Caruana Galizię i Christiana Smallsa – przewodniczącego i założyciela związków zawodowych w Amazonie. Film pokazuje, w jaki sposób kobiety w Chile kreatywnie brały udział w rewolucji, której efekty są jeszcze nieznane. Oddaje też głos młodym politologom, przedstawiającym świat na krawędzi.

Pytanie do filmu: Co to znaczy być dobrym obywatelem? Czy Ty się nim czujesz?

18 GRUDNIA 2024 - ŚWIAT PO PRACY

After Work, reż. Erik Gandini, 2023, Szwecja, Norwegia, Włochy, 81min.

W Kuwejcie każdy ma prawo do pracy, więc w niektórych miejscach na jednym stanowisku zatrudnionych jest 20 osób, które przychodzą do pracy tylko po to, żeby w niej być. Z wykonywaniem konkretnych zadań nie ma to nic wspólnego. W Korei Południowej pracuje się tak dużo, że wprowadzono tam nawet politykę wyłączania komputerów pod koniec dnia, żeby pracownicy nie mogli już dłużej pracować. 14-godzinny dzień pracy to w tym kraju norma i oznaka szacunku. Z kolei w Stanach Zjednoczonych co roku pracownicy rezygnują z ponad 500 milionów godzin urlopu z obawy o utratę pracy. Tymczasem roboty są już gotowe do przejęcia większości wykonywanych przez człowieka zadań, co w efekcie uczyni nas bezrobotnymi.

Wiele zmieniło się od czasu, gdy grupa purytańskich księży wynalazła w XVII wieku pojęcie etyki pracy. W XXI wieku samo pojęcie „pracy” pod wieloma względami się rozpada. To idealna sytuacja dla szwedzkiego mistrza kina dokumentalnego Erika Gandiniego, który podróżuje po całym świecie i wnikliwie, z egzystencjalnym humorem bada, co oznacza dziś słowo „praca” i czy w ogóle ma ono jeszcze dla nas jakieś znaczenie.

Pytanie do filmu: „Ideologia pracy to zestaw idei, lęków i przekonań, które sprawiają, że pracujemy tak dużo i czasem jeszcze więcej pomimo efektywności technologii” - odnieś przywołany przez Erika Gandiniego cytat z socjologa Rolanda Paulsena do własnych doświadczeń i pola akademickiego.

15 STYCZNIA 2025 - LOMBARD

The Pawnshop, reż. Łukasz Kowalski, 2022, Polska, 75 min.

Poruszająca, pełna szalonego humoru opowieść o ludziach, którzy walczą o przetrwanie, pomagając jednocześnie bardziej potrzebującym.

Jola i Wiesiek to para w życiu i biznesie z Bytomia. Wraz z trójką swoich pracowników prowadzą prawdopodobnie największy lombard w Europie. Czas jego świetności minął jednak wraz z zamknięciem okolicznych kopalni i szerzącym się w mieście bezrobociem. Pozbawieni środków do życia mieszkańcy „polskiego Detroit” znoszą pod zastaw coraz bardziej absurdalne i bezużyteczne przedmioty. Upadającemu biznesowi nie pomagają ani szalone, marketingowe pomysły Wieśka, ani tym bardziej czułe serce Joli, która klientów wspiera nie tylko dobrym słowem, ale i gorącą zupą czy ciepłym kożuchem. Choć lombard przynosi straty, to staje się ważnym centrum życia lokalnej społeczności. Wkrótce jednak znajduje się na krawędzi bankructwa, a związek Joli i Wieśka zostaje wystawiony na próbę. W obliczu nadciągającej katastrofy, właściciele podejmą ostatnia próbę ratowania biznesu i miłości.

22 STYCZNIA 2025 - NIE NA MIEJSCU - POKAZ W KINIE

Matter Out of Place, reż. Nikolaus Geyrhalter, Austria,2022, 107 min.

Czy rozmaite metody pozbywania się śmieci mogą stanowić dobry temat dla filmu? Tak, jeśli zabiera się za to austriacki reżyser Nikolaus Geyrhalter. Najwyższa jakość zdjęć i dźwięku pozwalają przenieść się do odległych zakątków globu: do alpejskich kurortów, rajskich Malediwów, Nepalu i na koniec na pustynię w Nevadzie, podczas Festiwalu Burning Man. Patrząc, jak ludzie w tych miejscach pozbywają się odpadów, poznajemy lepiej naszą naturę początku XXI wieku i jej wpływ na planetę. Ten zadziwiająco piękny film, nagradzany na wielu filmowych festiwalach, wprowadza publiczność w dysonans, który długo z nią pozostaje. Angielski tytuł filmu „Matter out of Place” jest naukowym określeniem przedmiotu, który nie powinien się w danym miejscu znajdować. Film, pokazuje piękno naszej planety, jednocześnie uświadamiając, że trudno już znaleźć na niej miejsce, które nie byłoby zaśmiecone.