OBLICZA PROPAGANDY UW | Akademia Dokumentalna

Oblicza propagandy

Oblicza propagandy. Polityka, ekonomia, media.

przedmiot ogólnouniwersytecki na Uniwersytecie Warszawskim
semestr letni 2016/2017

INFORMACJE OGÓLNE:

Facebook: https://www.facebook.com/ObliczaPropagandy/

Miejsce i czas projekcji: Kino Luna w środy godz. 16.00-18.30

Liczba ECTS: 6

Karnet: Studenci, chcący uczestniczyć w zajęciach i uzyskać z nich zaliczenie, zobowiązani są do wykupienia semestralnego elektronicznego karnetu filmowego, którego cena wynosi 150 zł. Elektroniczny karnet służy do rejestracji na liscie obecnosci i koniecznie należy go posiadać na każdych zajęciach. Warunkiem zaliczenia jest zwrot karnetu.

Prowadzący:
dr Jacek Wasilewski (ID UW)

Koordynatorka:
Paulina Jeziorek (Akademia Dokumentalna)
kontakt w sprawach organizacyjnych: paulina@againstgravity.pl

Grupa na facebooku:
https://www.facebook.com/groups/1267239660027502/

ZALICZENIE ZAJĘĆ:

obecność na zajęciach

Dopuszczalne są 3 nieobecności bez usprawiedliwienia

Uwaga! Osoby, które przekroczą dopuszczalną liczbę nieobecności, będą zobowiązane do ich odpracowania. Aby to zrobić należy napisać recenzję na temat opuszczonego na zajęciach, obejrzanego we własnym zakresie filmu, lub krótką notatkę o filmie ze wskazaniem na techniki propagandowe w nim użyte.

praca zaliczeniowa

Opracować na przykładzie:

wybranego filmu kwestie związane z jego wymiarem propagandowym.
Wybranej sytuacji społecznej, która nawiązuje do filmu, a w której możemy się znaleźć (galeria handlowa, stadion, szkoła itp.)

Opracowanie powinno być krytyczne – co oznacza że nie może być jedynie opinią, ale opierać się na wybranych kategoriach i na własnej analizie (filmu, sytuacji):

KWESTIE 1: Jakiego typu propaganda? Na czym polega propagowanie treści? Czy zwiera wątki manipulacyjne czy tylko perswazyjne? Co propaguje? Co traktuje jako naturalne i pożyteczne? Czy występuje argumentacja, balans głosów? Czy są jakieś książki/artykuły wspierające proponowane tezy?
KWESTIE 2 Jakie środki formalne filmowe wspierają przekazywane tezy/wizje świata/podziały/afirmację wartości?
Kwestia 3 – Zamknięcie – podsumowanie swojej tezy

MOŻLIWOŚCI:

1. FILMIK – jako rodzaj krytyki (filmowej)– należy nagrać dowolną techniką – kamerą, telefonem. Można montować lub nie – ważne, żeby przekazać w miarę spójnie treść.

Nagranie nie powinno mieć więcej niż 1,5 minuty – a więc musi być przemyślane, streszczone i nie odczytane!!!! - ale opowiedziane.

Filmik powinien być załadowany w dowolne miejsce – wetransfer, dropbox, YT itp. – i przesłany na maila Oblicza.propagandy@gmail.com

Sposób nazwania pliku – nazwisko_Imię__nr indeksu_Tytuł

Uwaga – ważne żeby nie było korzystania ze źródeł bez wyraźnego zaznaczenia nawiązania do nich – w przeciwnym wypadku będzie to traktowane jako plagiat.

2. ESEJ – do 5 stron komputeropisu. Formaty: pdf, rtf.

Esej – podobne warunki związane z ujęciem krytycznym jak w przypadku nagranego materiału.

Dodatkowo: na wstępie wyraźna teza za którą będziemy argumentować. Wstęp może zajmować jeden akapit.

Konkretne dane i źródła, ujęte w formie bibliografii (autor, tytuł, strona, miejsce, rok wydania)

Kolejne argumenty mogą być w punktach
Konkluzja i zamknięcie wywodu.

Sposób nazwania pliku podobny jak w przypadku filmiku.

Uwaga – ważne żeby nie było korzystania ze źródeł bez wyraźnego zaznaczenia nawiązania do nich – w przeciwnym wypadku będzie to traktowane jako plagiat.

UWAGA! Prace należy przesyłać do dnia ostatnich zajęć

22 lutego

Obóz Jezusa

Jesus Camp

reż. Heidi Ewing, Rachel Grady, Stany Zjednoczone 2006

Bohaterka filmu, pastor Becky Fisher należy do społeczności Ewangelików. Całą energię wkłada w organizowanie obozów wyznaniowych dla dzieci – „Kids On Fire”. Ewangelicy wkładają wiele starań w stworzenie „Armii Boga”, której „żołnierzy” rekrutuje się wśród najmłodszych Amerykanów. Dzieci są bowiem najbardziej podatne na indoktrynację. Becky Fisher ma na tym polu wielkie zasługi.Kamera z bliska rejestruje najbardziej emocjonujące momenty działania charyzmatycznej pastor. Gdy doprowadza podopiecznych do duchowej ekstazy i histerycznych drgawek, sprawia, że mówią językami i płaczą poruszeni obecnością Ducha Świętego. Ma się wrażenie wkraczania w czyjąś intymność. Jednak kościół ewangelicki ma to do siebie, że tam eksponuje się emocje a chwalić Boga można na wiele sposobów. Podczas jednego z występów członkowie „Kids On Fire” w kamuflażach, uzbrojeni w kije, tańczą wojenne tańce w rytm chrześcijańskiego heavy-metalu. To wszystko za przyzwoleniem rodziców, którzy często, zamiast posyłać dzieci do szkoły, uczą je w domu. Choć Becky proces indoktrynacji ma doskonale zaplanowany, czasem pojawiają się zabawne niekonsekwencje. Fisher przestrzega przed Harrym Potterem jako wrogiem Boga, lecz stworzenie człowieka inscenizuje już za pomocą Barbie i Kena. Oprócz żarliwej modlitwy Becky uczy dzieci szacunku do narodowych symboli i prezydenta Georgia W. Busha, którego tekturowa podobizna jest milczącym uczestnikiem wszystkich zgrupowań. Becky Fisher nie ukrywa, że chciałaby, by jej podopieczni byli tak żarliwi w chrystianizacji jak wychowankowie palestyńskich wojskowych obozów treningowych w swojej sprawie. Muzułmanów postrzega jako wrogów. Choć Ewangelicyzm jest bliski religijnemu ekstremizmowi, do tej społeczności należy w Stanach Zjednoczonych 30 milionów osób.

1 marca

Kumaré. Guru dla każdego

reż. Vikram Gandhi, Stany Zjednoczone 2011

Kumaré to oświecony guru ze Wschodu, który zbudował wspólnotę ludzi, głęboko wierzących w głoszone przez niego przesłanie. Odwołując się do hinduskiej filozofii i jogi, Kumaré proklamował transcendentne idee, nakłaniając ludzi do życia w zgodzie z samymi sobą, nieszkodzenia innym i uspakajania ciała na drodze fizycznych i oddechowych ćwiczeń ruchowych. Jego poglądy okazały się równie pożądane, co skuteczne, bo do wspólnoty dołączali wciąż nowi ludzie, zarówno młodzi, jak i starzy, bez względu na płeć, zawód i zainteresowania. Sedno w tym, że Kumaré to fikcyjna postać, w którą wcielił się reżyser Vikram Gandhi. Film jest zapisem tego szczególnego eksperymentu. Gandhi zdecydował się na ten krok wierząc, że w ten sposób uda się dociec, skąd w człowieku bierze się tak silna potrzeba duchowości. Ukrywając prawdziwą tożsamość pod postacią Kumaré, Gandhi ukazał jednak coś znacznie poważniejszego. Zobrazował, jak bardzo zagubiony jest dzisiejszy człowiek i jak silna jest w nim potrzeba transcendencji, nadziei i wiary. Jednocześnie udając kogoś innego niż jest w rzeczywistości, Gandhi musiał skonfrontować się z trudnym problemem własnej tożsamości. U szczytu popularności zdecydował się przekazać ludziom najważniejszą lekcję, jaką sam wyniósł z filmowego eksperymentu. Odsłonił przed nimi prawdziwe oblicze pokazując, kim tak naprawdę jest guru, któremu wszyscy wierzą. Film jest zabawnym, choć równocześnie niezwykle szczerym i wnikliwym spojrzeniem na temat relacji człowieka i wiary.

8 marca

Jesteśmy waszymi przyjaciółmi

We Come as Friends

reż. Hubert Sauper, Francja/Austria, 2014

Nagrodzona na festiwalach w Sundance i Berlinie brawurowa relacja z powstania najmłodszego państwa świata, Sudanu Południowego. Jej autorem jest Hubert Sauper, nominowany do Oscara® za głośny Koszmar Darwina o tragedii rybaków znad jeziora Wiktorii. Tym razem oblatuje wschodnią Afrykę skonstruowanym domowym sposobem samolocikiem, którym przylatuje aż z Francji. Z okien samolotu widzimy bezbrzeżne połacie ziemi, gdzie skumulowały się wszystkie nieszczęścia świata – to tu panuje najwyższa umieralność niemowląt, jedna trzecia ludności nie ma dostępu do wody pitnej, kraj regularnie doświadczany jest klęskami głodu, podczas których ginie nawet kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Z wysokości widać płonące wsie, wybuchające miny, lecz także zapierające dech w piersiach, porażające swym ogromem, skąpane w białym świetle, pejzaże Afryki – kontynentu w kształcie ludzkiego serca, miejsca narodzin pierwszego człowieka, jak powiedział Graham Green. Sauper ląduje na zapomnianych lotniskach i szuka swoich bohaterów – mieszka u lokalnych watażków, politycznych uchodźców, polityków, odwiedza miejscowe stacje radiowe, jest przed lokalami wyborczymi, gdzie odbywa się referendum mające przynieść niepodległość. Wysłuchuje ludzi okradzionych z ziemi przez międzynarodowe korporacje, rejestruje natchnione przemowy amerykańskich pastorów kuszących „niewiernych” wizją Raju. Oddaje głos Chińczykom budującym rafinerie i cytującym Konfucjusza, Amerykanom z ustami pełnymi sloganów o demokracji i pasterzom bezradnie patrzącym na białych dokonujących rekolonizacji tej części świata. (…) Na głębokim poziomie jego film to wielkie oskarżenie białych, od lat gwałcących Czarny Ląd. To oni przynieśli koncepcje granic i monoteistycznych religii, za sprawą których wybuchają tu krwawe konflikty. To oni dostarczają walczącym armiom broń, rozgrywając swoje interesy tak, by jak najtaniej eksploatować zasoby naturalne… Afryka w ujęciu Saupera to wyrzut sumienia całej zachodniej cywilizacji, wypchnięty poza medialny margines, wciąż traktowany z rasistowską wyższością.

15 marca

Yes Meni idą na rewolucję

reż. Andy Bilchbaum, Mike Bonano, Laura Nix USA, 2014, 92 min

Przez 20 lat Andy Bilchbaum i Mike Bonanno, słynni aktywiści znani jako Yes Meni organizowali niezwykle odważne, dowcipne i kontrowersyjne akcje przykuwające uwagę światowych mediów. Celem happeningów było ukazanie aktów łamania praw człowieka przez międzynarodowe korporacje, które dopuszczały się przestępstw i machlojek, aby osiągnąć zysk. W tej nierównej walce za broń służyły działaczom jedynie używane garnitury, w których bezwstydnie i z tupetem wkradali się na imprezy biznesowe, udając państwowych urzędników lub przedstawicieli korporacji. Ukazywali tym samym niebezpieczeństwo świata, którym rządzi pieniądz. Swoje doświadczenia przedstawili w dwóch filmach: „Yes Meni” i „Yes Meni naprawiają świat”. W trzecim filmie – „Yes Meni idą na rewolucję” – tytułowi bohaterowie są już po czterdziestce i ich dalszej działalności zagraża kryzys wieku średniego. A czeka ich największe jak do tej pory wyzwanie, czyli zmiany klimatyczne na Ziemi.

22 marca

Zjedz to!

reż. Grant Baldwin Kanada/ USA/ Wielka Brytania, 2014, 74'

Jedzenie to obsesja naszych czasów. Wszyscy kochamy jeść i z zapałem oglądamy kulinarne programy, magazyny i blogi. Jak to możliwe, że mając tak pozytywny stosunek do jedzenia, wyrzucamy dziś do kosza aż 50% żywności, którą produkujemy i to nie dlatego, że jest ona niejadalna, ale dlatego, że źle i nieatrakcyjnie wygląda? Film śledzi proces marnotrawienia jedzenia zarówno na farmach produkujących żywność, jak i w naszych domach. Okazuje się, że co roku w USA wyrzucamy do kosza produkty warte miliony dolarów. A dzieje się to w kraju, w którym 1/10 mieszkańców regularnie głoduje. Twórcy filmu zdecydowali się przez 6 miesięcy nie kupować jedzenia, lecz żywić się wyłącznie produktami, które normalnie trafiłyby na śmietnik. Wynik tego eksperymentu okazał się niezwykle szokujący i zmusił ich do zastanowienia się nad naszym stosunkiem do żywności.

29 marca

Pod opieką wiecznego słońca

reż. Witalij Manski Łotwa, Niemcy, Czechy, Korea Północna, 2015, 106 min

Witalij Manski (znany z pokazywanego kilka lat temu na festiwalu filmu „Wzdłuż rurociągu”) spędził rok w Korei Północnej, dokumentując życie przeciętnej rodziny i tym samym mechanizm funkcjonowania tamtejszej indoktrynacji. W dniu urodzin Kim Ir-Sena ośmioletnia Zin-mi, podobnie jak setki innych dzieci, dołączy do Koreańskiej Unii Dzieci, stanowiącej ekwiwalent młodzieżówek komunistycznych. Zin-mi uczęszcza do najlepszej szkoły w Pjongjang. Uczestniczy w niekończących się lekcjach historii traktujących o chwalebnych zwycięstwach Korei Północnej nad „japońskimi najeźdźcami” i „amerykańskimi tchórzami”. Jej ojciec jest inżynierem i pracuje w zakładzie produkującym ubrania. Matka zarabia na życie w fabryce mleka. Oboje pracują w miejscach, które choć mają narzucone produkcyjne cele, rutynowo przekraczają narzucone przez państwo normy. Wieczorem wszyscy troje zbierają się w lśniącym nowoczesnym apartamencie, śmiejąc się i wymieniając patriotycznymi sloganami nad stołem pełnym pysznego jedzenia. Socjalistyczny raj w pełnej krasie. Choć początkowo reżyser stara się podążać słonecznym tropem utopijnej fantazji, to z czasem prawda zaczyna stopniowo się z niej wytrącać. Całość okazuje się przerażającą choreografią oszustwa, równie surrealistyczną, co złowrogą, a my mamy wrażenie, że oglądamy nową wersję „The Truman Show”.

5 kwietnia

Niedokończony film

iemcy/ Izrael, 2010, 88'

W maju 1942 roku do warszawskiego getta przybyła ekipa filmowa Urzędu Propagandy III Rzeszy. Operatorzy pracowali przez miesiąc, rejestrując sceny z życia ulicy, pokazując skrajną nędzę i świat dobrze odżywionych, wchodząc do zabiedzonych podwórek i wykwintnych restauracji, kreując świat kontrastów i pracując nad "uchwyceniem żydowskiego charakteru". Zapis odnaleziono zaraz po wojnie, w archiwach filmowych nazistów. Przez lata uważano go za prawdziwy portret życia w warszawskim getcie. Reżyserka Yael Hersonski postanowiła zbadać okoliczności powstania filmu. 50-minutowy zapis przestudiowała ujęcie po ujęciu, przejrzała archiwa, prywatne zapiski na temat obecności ekipy w getcie, dotarła do materiałów z przesłuchań niemieckiego operatora filmowego, Willy'ego Wista. Mozolna analiza pokazuje, że dokument to jeszcze jedna mistyfikacja propagandy nazistów, a "normalne" życie od początku do końca zaaranżowano, pod bacznym okiem pilnujących porządku esesmanów.

19 kwietnia

Citizenfour

reż. Laura Poitras USA/Niemcy, 2014

Długo oczekiwany obraz Laury Poitras o największym skandalu politycznym naszych czasów objawiony światu z pierwszej ręki. Trzecia część trylogii filmowej o Ameryce po 9/11 (poprzednie filmy to „Mój kraj, mój kraj” i „Przysięga”) miała początkowo opowiadać o nadużywaniu władzy i łamaniu prawa przez agencje bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych. Reżyserka pracowała nad filmem od kilku lat, gdy w styczniu 2013 roku otrzymała serię kodowanych e-maili od anonimowego źródła określającego siebie mianem „Citizen Four”. Ich autor pisał, że ma dowody na nielegalne podsłuchy na wielką skalę prowadzone przez Agencję Bezpieczeństwa Narodowego (NSA) we współpracy z wieloma zagranicznymi służbami. Pięć miesięcy później Poitras poleciała do Hongkongu z dziennikarzami z „Guardiana”: Glennem Greenwaldem i Ewenem MacAskilllem. Sfilmowali tam rozmowy z mężczyzną, którego świat poznał później jako Edwarda Snowdena. Jeden z prawników w filmie mówi, że w naszych czasach wolność jest tożsama z utrzymaniem prywatności, która staje się ostatnim bastionem autonomii w zglobalizowanym świecie. Film nie jest tylko szczegółowym zapisem tych rozmów oraz atmosfery pokoju hotelowego za zakrytymi kotarami, ale pokazuje również konsekwencje rewelacji Snowdena i reakcje na nie pochodzące z całego świata. Ten pesymistyczny thriller dokumentalny odkrywa, że żyjemy w czasach przypominjących świat opisany przez Orwella. Czy godzimy się na życie pod kontrolą, która nie zna granic? Czy jesteśmy zainteresowani walką o swoją prywatność? Laura Poitras pracując nad filmem, była wielokrotnie zatrzymywana przy przekraczaniu granicy z USA, a po premierze światowej filmu przeniosła się do Berlina.

26 kwietnia

Facebookistan

reż. Jakob Gottschau Dania, 2015, 59 min

Prawie 1,4 miliarda ludzi korzysta dziś z Facebooka i dobrowolnie dzieli się w sieci prywatnymi danymi, dając tym samym portalowi zgodę na używanie osobistych danych i zarabianie na tym pieniędzy. Facebook dąży do tego, byśmy ujawnili prywatne oblicze wirtualnemu światu, ale czy on sam chce pokazać swoją prawdziwą twarz? W rzeczywistości niewiele wiemy na temat największej na świecie publicznej sieci, stworzonej przez Marka Zuckerberga, łączącej dziś tak wielu ludzi na Ziemi. Czy jest ona w jakikolwiek sposób kontrolowana i monitorowana? Dlaczego niektóre posty i strony podlegają cenzurze? I dlaczego Facebook przechowuje dane użytkownika, nawet gdy ten usunął swój profil? Film prześwietla działalność i strukturę Facebooka, ujawniając, jak wiele osób i organizacji jest mniej lub bardziej powiązanych z jego polityką. Ujawnia na przykładzie konkretnych przypadków, jak działa on w kategoriach biznesowych i jak podchodzi do dwóch podstawowych zasad demokracji: prawa do wolności słowa i do prywatności. Efekt wydaje się szokujący. Okazuje się, że mamy do czynienia ze wzorową totalitarną organizacją, której daleko od propagowanej przez nią otwartości.

10 maja

Profil: Amina

reż. Sophie Deraspe Kanada, 2014

Czy z pozoru zwykły internetowy flirt może przerodzić się w szokującą międzynarodową intrygę? Od kilku miesięcy Sandra z Montrealu romansuje w Internecie z Aminą, Syryjko-Amerykanką, z którą wymienia się miłosnymi i intelektualnymi wiadomościami. Obie najwyraźniej są sobą zauroczone. Zachęcona przez Sandrę Amina zakłada blog zatytułowany „Lesbijka w Damaszku”, wyrażający głos mniejszości ze Środkowego Wschodu w sprawach politycznych, religijnych i seksualnych. Blog szybko zyskuje międzynarodowe uznanie, Amina cieszy się coraz większym rozgłosem w internecie, a z czasem staje się gwiazdą wśród internetowych blogerów. Kiedy Syrię ogarnia Arabska Wiosna, Sandra otrzymuje wiadomość, że Amina została uprowadzona. Wkrótce jej poszukiwania nabierają międzynarodowego rozgłosu, lecz szybko okazuje się, że internetowy profil Aminy to fałszywka, a stoi za nim zagadka, której rozwiązanie jest dla wszystkich zaskakujące i szokujące. Film jest przykładem fascynującej love story z elementami thrillera politycznego. To prawdziwa przypowieść o naszych czasach, w których nic nie jest takie, jak nam się wydaje. To również opowieść o roli i znaczeniu internetu, jego etycznych i moralnych konsekwencjach, a przede wszystkim o manipulacjach, jakie umożliwia internetowa rzeczywistość.

17 maja

Obcy w raju

reż./dir.: Guido Hendrikx, Holandia, 2016, 72 min.

Na Sycylii za murami fortecy o nazwie Europa dopiero co przybyli z krajów Afryki i Azji imigranci uczęszczają na lekcje dawane przez nauczyciela, który opowiada im o tym, jak wygląda życie na Starym Kontynencie i jak powinien przebiegać ich proces asymilacji. Edukator umiejętnie dobiera fakty, aby wzbudzić w uczniach skrajne emocje. Raz próbuje zawstydzić swoich słuchaczy, aby za chwilę podkreślić zasadność ich obecności w Europie. Ani przez chwilę nie ma wątpliwości, że relacja nauczyciela i imigrantów jest oparta na władzy. Stawką toczonej przez nauczyciela gry jest przyszłość osób zgromadzonych w klasie, w której odbywa się osobliwa lekcja. Wkrótce prowadzący zajęcia zaczyna zadawać imigrantom wnikliwe pytania. Odpowiedzi zadecydują, komu zostanie przyznany azyl polityczny. Obserwujemy proces selekcji. To moment, w którym ujawnia się arbitralność przepisów przekładanych na losy jednostek. Guido Hendrikx umiejętnie oddaje wagę decyzji podejmowanych przed kamerą i towarzyszące im napięcie. Rozmowy między przedstawicielem Starego Kontynentu a imigrantami przedstawione w filmie odzwierciedlają kierunki współczesnej debaty publicznej dotyczącej powinności Europy wobec osób pukających do jej drzwi w nadziei na poprawę warunków życia. Koszty utrzymania przybyłych ludzi i ciążące nad Starym Kontynentem dziedzictwo kolonializmu to tylko niektóre z zarysowanych w filmie problemów. Reżyser wprowadzając w przestrzeń kina dokumentalnego elementy tradycyjnie przynależne fabule, obnaża zaangażowaną społecznie sztukę i pyta, czy nie okazuje się często zbyt słabym narzędziem w walce o poprawę sytuacji swoich bohaterów. Czy obraz ma jeszcze siłę, która może zmienić rzeczywistość? – autoironicznie pyta Hendrikx.

24 maja

Alfabet

reż. Erwin Wagenhofer Austria, 2013, 113 min

98% dzieci po urodzeniu ma wysokie IQ, ale po ukończeniu szkoły zaledwie 2% z nich osiąga takie same wyniki. Wszystkiemu winna jest przesadnie ustandaryzowana edukacja oparta na współzawodnictwie i wymiernych ocenach, która zabija dziecięcą kreatywność i wyobraźnię, ucząc szablonowego sposobu myślenia. "Alfabet" pokazuje, w jaki sposób współczesny system edukacji determinuje nasz sposób patrzenia na świat i kształtuje naszą osobowość. Obserwujemy, jak wygląda ten proces na świecie. Yang Dongping, profesor z pekińskiego Institute of Technology, narzeka na coraz silniejsze traktowanie edukacji w Chinach w kategoriach rynkowych, co wciąga dzieci w niebezpieczną spiralę współzawodnictwa. Z drugiej strony niemiecki specjalista w tej dziedzinie – Andreas Schleicher dostrzega zalety wprowadzenia międzynarodowych standardów w zakresie testów, bo dają one równe szanse dzieciom. Tego typu rozwiązanie krytykuje jednak niemiecki badacz mózgu Gerald Hüther, a także francuski kreatywny edukator dzieci Arno Stern, którego syn André nigdy nie chodził do szkoły, a świetnie daje sobie dziś radę.

7 czerwca

FILM NIESPODZIANKA

Tytuł projekcji zostanie podany w późniejszym terminie. Podczas ostatniej projekcji zaprezentujemy film z tegorocznej lub jednej z ostatnich edycji festiwalu Millennium Docs Against Gravity